کم شدن زیاد و زیاد شدن کم 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.
 
کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.
 
این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.
 
گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و بیست ویکمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «کم شدن زیاد و زیاد شدن کم» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ ﴿۳۹روم﴾

و آنچه شما از راه ربا(و زیاده گرفتن) از مال مردم به ثروت خود می‌افزایید نزد خداوند شما را زیادتی نخواهد بود. اما آنچه را که در راه خیر و صدقات و ادای زکات تنها به خاطر خشنودی خدا( از مال خود می‌کاهید و) به نیازمندان می‌دهید به حقیقت ثروت خود را به چندین برابر افزون می‌کنید(39). 

در این جهان که خداوند آن را دارالغرور به معنی خانه فریب خوانده بسیاری کارها باژگونه است. بنابراین بهترین دعا همان است که بر زبان پیامبر اکرم آمده است که فرمود:

رب ارنی الاشیاء کما هی. 
پروردگارا، چیزها را به من آنچنان که هستند نشان ده. 

و دعای مولانا نیز همین است که: 
از خدا بنمای تو هر چیز را
آن چنان که هست، در خدعه‌سرا (مثنوی) 

یکی از عجایب باژگونه در این آیه آمده است که آنچه را شما گمان می‌کنید که به سبب ربا بر مال خود می‌افزایید آن موجب کاهش است و آنچه را که به ظاهر از مال خود می‌کاهید و برای خشنودی پروردگار به نیازمندان می‌بخشید آن است که نزد خداوند افزون می‌شود و دو چندان و ده چندان می‌گردد. 

کلمه ربا در لغت به معنی زیادی و فزونی است و چون مردم به دیگران قرض می‌دادند و هنگام بازگرفتن طلب افزونی می‌کردند این نوع قرض را قرض ربوی خوانده‌اند و کلمه زکات به معنی تزکیه کردن، پاک کردن و پیراستن و کاستن است. 

بنابراین سخن مشفقانه خداوند این است که آنچه نزد شما افزونی به نظر می‌آید نزد خداوند، یعنی در ساحت حقیقت محض، نه تنها افزونی نیست بلکه کاستن است. شما از قدر و منزلت خود و دوستی و محبت می‌کاهید که نیازمندی را وادار می‌کنید به شما افزون بپردازد و هنگامی که زکات و صدقه می‌دهید این دادن هم نشانه داشتن و ثروت است هم موجب افزایش ثروت می‌گردد، زیرا شما به حقیقت برکتی به جامعه می‌رسانید و موجب افزونی شادی و آسایش اگر چه شیرین می‌نماید اما تلخی محرومیت از کمال هنر را به دنبال دارد. 

ربا نیز افزایش خطرناک است چون بیماری خرچنگ(سرطان) و افزایش قند اضافی در بدن، و افزایش فشار خون، و صدقه اگر چه کم شدن است مایه افزایش سلامتی شخص و جامعه و افزایش شادی عمومی است. چنین است که منصفان را خلف می‌آید از نعمت‌ها و ممسکان را تلف و محرومیت در پیش است. 

عجب است که انسان‌ها از سرطان سلول‌های ثروت ناحق باک ندارند و از سرطان افزایش قندهای فریبنده باطل و چربی چرب زبانی و چاپلوسی نمی‌اندیشند که این زیادی‌ها با آنها چه خواهد کرد.